Wypalenie zawodowe – czym jest i jak z nim walczyć?
Wypalenie zawodowe już dziś nazywane jest chorobą XXI wieku. Sprawia, że praca zaczyna męczyć, a my sami czujemy się zniechęceni i wyczerpani. Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego, bez względu na uprawiany zawód.
Wskazuje się jednak, że najczęściej cierpią na nie osoby, które w swojej pracy stykają się z innymi ludźmi. Wypalenie zawodowe dotyka więc pracowników służb medycznych i socjalnych, terapeutów czy nauczyciele. Oprócz wyczerpania emocjonalnego dochodzi też to fizyczne i duchowe.
Wypaleniem zawodowym nazywa się stan psychofizycznym, który powiązany jest z długotrwałym stresem. Stres ten może wynikać z różnych czynników np. nadmiaru zadań, złych relacji w pracy, braku rozwoju, zbyt niskiego wynagrodzenia.
Trzeba jednak pamiętać, że na wypalenie zawodowe wpływa nie tylko stres oraz rodzaj wykonywanego zawodu, ale także i pewne cechy indywidualne takie jak niska samoocena, defensywność, zależność czy bierność.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Przyczyny wypalenia zawodowego mogą być bardzo różne. Może pojawić się ono u osób, które nie wierzą we własne możliwości i umiejętności, jak i tych przekazanych, że wiele zależy od nich samych. Ta ostatnia sytuacja sprawia, że stawiamy sobie za wysokie wymagania i stale dążymy do perfekcji.
Zbytnie zaangażowanie w pracę zawodową i traktowanie jej jako misji sprawia, że po pewnym czasie dochodzi do wypalenia i znużenia pracą na wysokich obrotach.
Jako przyczyny wypalenia zawodowego podaje się również kontakty interpersonalne. Dzieli się je na dwie grupy. Pierwszą z nich stanowią relacje pracownik – klient. Może tu dojść do utraty energii i wypalenia zawodowego w wyniku zbytniego zaangażowania się w problemy ludzi, z którymi się pracuje. Udzielanie porad, opieka, leczenie, wspieranie, prowadzenie terapii jest wyczerpujące i sprawia, że konieczne jest duże zaangażowanie.
Przyczyną wypalenia zawodowego mogą być też kontakty wewnątrz firmy – z przełożonymi i współpracownikami. Do niezadowolenia z pracy przyczyniają się stresujące sytuacje, mobbing, utrudnienia komunikacyjne i brak informacji, konflikty.
Psychologia wyróżnia też przyczyny organizacyjne wypalenia zawodowego, które są związane z: środowiskiem fizycznym pracy, sposobami wykonywania pracy, rozwojem zawodowym, stylem kierownictwa, rutyną w pracy.
Do wykonywania zawodu może również zniechęcić brak jasno ustalonych obowiązków i wymagań co do stanowiska, niepełny przepływ informacji, ograniczenia czasowe na wykonywanie zadań i brak możliwości awansu i rozwoju.
Objawy wypalenia zawodowego
Christina Maslach określa wypalenie zawodowe mianem psychologicznego syndromu, którego objawy można podzielić na trzy wymiaru:
- wyczerpanie emocjonalne,
- depersonalizację,
- obniżone poczucie dokonań osobistych.
Objawy wypalenia zawodowego dzieli się również na te aktywne, czyli wywołane wydarzeniami i czynnikami zewnętrznymi oraz bierne, czyli będące wewnętrzną reakcją organizmu na przyczyny wywołujące wypalenie aktywne.
Jako sygnały świadczące o wypaleniu zawodowym wskazuje się
- poczucie przepracowania – gdy zmęczenie, jest od nas silniejsze, a każde kolejne wyzwanie jest trudne do zrealizowania.
- brak chęci do pracy – zamiast skupić się na wykonaniu zadań, nasza motywacja do dalszej pracy jest zerowa.
- niechęć do chodzenia do pracy – nie tylko chodzenia, ale również samej podróży do pracy. Gdy czujemy, że im bliżej firmy tym gorsze samopoczucie.
- poczucie osamotnienia i izolacji – jeśli nagle zaczynasz się izolować od innych lub czujesz się samotnym, mimo osób przebywających obok.
- pesymizm – przypomnij, sobie czy zawsze pesymizm był w Twoim życiu zawodowym i osobistym? Pesymizm staje się notoryczny, podczas poczucia przepracowania.
- negatywne podchodzenie do osób, z którymi się pracuje i współpracuje – gdy zamieniasz, otwarte biuro na wiecznie zamknięty pokój.
- brak cierpliwości – brak cierpliwości nie tylko do długich i czasochłonnych zadań, ale również do tych najprostszych.
- drażliwość – czy wszystko zaczyna Ciebie drażnić? Nie tylko w pracy, ale również w całej firmie, to kolejny element układanki.
- negatywne myśli i uczucia – nagle wszystkie myśli i uczucia, które nas ogarniają stają się negatywnym koszmarem.
- objętość – nie tylko do samych zadań, ale również do osób i miejsc.
- problemy z koncentracją i pamięcią – nagle wszystko, zaczyna negatywnie wpływać na naszą koncentrację i zapominamy o ważnych sprawach.
- znużenie i myśli samobójcze – obojętność, smutek oraz myśli samobójcze, mogą wystąpić przy bardzo silnym wypaleniu. Wszystko, traci na znaczeniu.
Wszystkie te symptomy wpływają zarówno na życie zawodowe, jak i prywatne. Warto również pamiętać, że objawy te mogą łączyć się z symptomami somatycznymi. Do takich zalicza się zaburzenia snu, ból głowy, dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz częste drobne infekcje.
Jak się leczy wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe niekorzystne jest zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Stąd też zauważając u siebie pierwsze jego symptomy, najlepiej od razu rozpocząć leczenie. Kuracja uzależniona jest od etapu wypalenia zawodowego. Należy pamiętać, że wypalenie zawodowe nigdy nie pojawia się nagle.
Jest to złożony proces, który trwa miesiącami lub latami i z czasem przybiera na sile.
Pierwszy etap wypalenia zawodowego, który objawia się m.in. bólami głowy, bezsennością, częstymi przeziębieniami, wpadaniem w irytacje i niepokojem można pokonać samodzielnie. Rekomendowane jest wyjechanie na krótki urlop i regeneracja sił.
Druga faza wypalenia zawodowego (jej objawy to: wybuchy złość, lekceważenie, zmniejszona efektywności) wymaga dłuższego urlopu i odreagowania. W przypadku, gdy wypalenie zawodowe wywołuje objawy psychosomatyczne, psychiczne i fizyczne należy szukać pomocy o profesjonalisty: psychologa lub psychoterapeuty.
Wypalenie zawodowe: kto jest narażony?
Badania wskazują, że na wypalenie zawodowe najbardziej narażone są osoby, które w swojej pracy mają bezpośredni kontakt innymi osobami. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to podstawowe kryterium. Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego bez względu na wiek i wykony zawód.
Psychologowie zauważają, że z tym problemem zmaga się coraz więcej młodszych osób. Dziś można spotkać nawet wypalonych 20-latków. Wynika to nie tylko z czynników leżących w miejscu pracy, ale i w cechach osobowościowych.
Wypalenie zawodowe – jak go uniknąć?
O wypaleniu zawodowym mówi i pisze się bardzo wiele. Programy mające mu przeciwdziałać uruchamiane są w wielu przedsiębiorstwach, które nie chcąc tracić wartościowych pracowników. Wskazuje się, że receptą na wypalenie zawodowe ma być zachowanie równowagi między życiem zawodowym i osobistym.
Work life balance to jednak nie jest stan, który można wypracować raz i cieszyć się nim stale. O równowagę pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym należy dbać każdego dnia.
Na work life balance składa się umiejętność stawiania granic, asertywność, szanowanie swoich uczuć, konsekwencja w działaniu, znalezienie czasu dla siebie.
Wypalenie zawodowe to stan, który dotyka coraz większą ilość osób. Wbrew pozorom życie po wypaleniu jest możliwe. Je samo należy traktować jako lekcję, która pomoże na nowo się odrodzić i odnaleźć radość życia. Wypalenie zawodowe powinno być nowym startem, przyczynkiem do rozwoju i impulsem do przewartościowania swojego życia.
